Anafilaksi, hızlı ve etkili bir şekilde tedavi edilmesi gereken ciddi ve potansiyel olarak hayatı tehdit eden bir alerjik reaksiyondur. Bu reaksiyon, alerjik bir bireyin alerjisi olan bir maddeye maruz kaldıktan sonra birkaç saniye veya birkaç dakika içinde ortaya çıkabilir.
Anafilaksi, bağışıklık sistemi tarafından vücudun şoka girmesine neden olan kimyasalların salınması sonucu meydana gelir. Bu reaksiyon, bireyin tansiyonunu aniden düşürür ve solunum yollarını daraltır, bu da nefes almayı ve vücudun oksijen ihtiyacını karşılamayı zorlaştırır.
Anafilaksinin Nedenleri
Anafilaksinin nedenleri, bazı bireylerin bağışıklık sistemlerinin normalde alerjik reaksiyona neden olmayan maddelere aşırı tepki göstermesinden kaynaklanır. Alerji semptomları genellikle hayatı tehdit edecek kadar ciddi olmasa da, ağır bir alerjik reaksiyon anafilaksiye yol açabilir.
Anaflaksi tetikleyicileri arasında çocuklarda en yaygın olanlar fıstık, ceviz, balık, kabuklu deniz ürünleri ve süt gibi besinlerden kaynaklanan gıda alerjileridir. Yetişkinlerde ise bu tetikleyicilere ek olarak antibiyotikler, aspirin, diğer reçetesiz ağrı kesiciler, bazı görüntüleme testlerinde kullanılan intravenöz kontrast maddesini içeren ilaçlar, böcek sokmaları, örümcek zehirlenmeleri ve lateks bulunabilir. Bazı insanlar ise aerobik egzersizlerden, yürüyüş gibi daha az yoğun fiziksel aktiviteden veya koşudan kaynaklanan anafilaksi geliştirebilir.
Anafilaksi Nasıl Önlenir?
Anafilaktik tepkiyi önlemenin en etkili yolu, bu ciddi reaksiyona neden olan maddelerden kaçınmaktır. Ayrıca, alerji durumunu belirten bir tıbbi uyarı içeren bir kolye veya bilezik takmak da yardımcı olabilir. Bireyler her zaman yanlarında reçeteli ilaçları bulunduran bir acil durum kitini taşımalıdır. Bu kitin içinde nelerin bulunması gerektiği konusunda doktordan tavsiye almak önemlidir. Ayrıca, eğer bir epinefrin otoenjektörü (adrenalin otoenjektörü) varsa, son kullanma tarihini kontrol etmek ve süresi dolmadan yenilenmesi için reçete almak gereklidir.
Anafilaksi riski altında olan bireylerin çevresinde bulunan kişilerin de acil durum eylem planını bilmeleri önemlidir. Bu plan, bireyin yanında taşıdığı otoenjektörü nasıl kullanacaklarını da içermelidir. Okulda veya işyerinde anafilaksi riski taşıyan bireyler varsa, bu durumdan haberdar olan kişilerin acil durum planını bilmeleri ve bu plana uymaları önemlidir.
Anafilaksi Belirtileri
Anafilaksi semptomları genellikle alerjene maruz kalındıktan birkaç dakika sonra ortaya çıkar. Bununla birlikte, bazı vakalarda semptomlar maruziyetten yarım saat veya daha uzun bir süre sonra da ortaya çıkabilir.
Anafilaksi belirtileri arasında hızlı ve zayıf nabız, döküntü, kurdeşen, kaşıntı, kızarıklık veya soluk cilt, düşük tansiyon ve nefes borusunun ve solunum yollarının daralması yer alır. Ayrıca, bulantı, kusma, ishal, baş dönmesi veya bayılma da anafilaktik reaksiyon belirtileri arasında sayılabilir.
Anafilaksi İçin Ne Yapılmalıdır?
Anafilaksi durumunda, hızlı hareket etmek hayati önem taşır. Eğer bir birey anafilaktik reaksiyon gösteriyorsa, en kısa sürede epinefrin (adrenalin) kullanılmalı ve acil tıbbi yardım için 112 aranmalıdır. Epinefrin otoenjektörü (adrenalin otoenjektörü) kullanılabilirse, bu ilaç hemen uygulanmalıdır.
Epinefrin kullanımından sonra semptomlar iyileşse bile, bir acil servise giderek semptomların tekrar etmeyeceğinden emin olunmalıdır. Epinefrin yoksa, derhal bir acil servise başvurulmalıdır. Her iki durumda da semptomların giderilip giderilmediğini görmek için beklemeden tıbbi yardım almak önemlidir. Anafilaksi tedavi edilmezse sonuçları ölümcül olabilir.
Anafilaksi riski taşıyan bireyler genellikle bir otoenjektör taşır. Bu cihaz, bir şırınga ve içinde gizli bir iğne bulunan bir enjektörden oluşur. Otoenjektör, uyluğa bastırıldığında tek bir doz ilaç enjekte eder. Otoenjektörün nasıl kullanılacağını bilmek ve yakın çevrenizin de bu konuda bilgilendirilmesi hayati önem taşır.
Anafilaksi Teşhisi ve Tedavisi
Anafilaksi teşhisi ve tedavisi karmaşık bir süreçtir ve bu nedenle alerji ve immünoloji konusunda uzmanlaşmış bir doktora başvurmak gerekebilir. Doktor, geçmişte alerjik reaksiyonlar yaşanıp yaşanmadığı hakkında sorular sorarak durumu teşhis etmeye çalışır. Ayrıca, triptaz adı verilen bir enzimin miktarını ölçmek için kan testleri ve alerjenlere karşı deri ve kan testleri de yapılabilir.
Anafilaksi tedavisi, epinefrin enjeksiyonu ile başlar. Şiddetli durumlarda kardiyopulmoner resüsitasyon (CPR) gerekebilir. Ayrıca, bireye oksijen vermek ve solunum yolunun iltihaplanmasını azaltmak için antihistaminikler veya steroid ilaçlar da kullanılabilir.
Sonuç olarak, anafilaksi hayati tehlike oluşturan bir alerjik reaksiyondur ve hızlı müdahale gerektirir. Anafilaksi riski taşıyan bireylerin ve çevrelerindeki kişilerin acil durum eylem planını bilmesi ve uygulaması hayati önem taşır.