Uykuya dalmak veya uykudan uyanmak esnasında bedenimizde meydana gelen geçici hareket kısıtlılığına uyku felci denir. Bu durum, kişinin bilincinin açık olduğu ancak vücudunu hareket ettiremediği ve konuşamadığı bir rahatsızlık olarak karşımıza çıkar. Sleep paralysis olarak da bilinen uyku felci, oldukça rahatsız edici olabilir ve insanların yaklaşık %7.6’sı bu durumu en az bir kez yaşamaktadır. Bazı insanlar ise uyandıktan sonra gece yaşadıkları çabalama deneyimini unutabilmektedir.
Uyku felci genellikle uykuya dalmadan önce veya uykudan uyanmaya geçerken gerçekleşir. Bu durumda kişi, üzerinde ağır bir yük veya biri tarafından baskı altında olduğu hissine kapılır. Halüsinasyonlar, uyku felci sırasında da ortaya çıkabilir ve bu durumu daha da korkutucu hale getirebilir. Uyku felci birkaç saniyeden birkaç dakikaya kadar sürebilir ve insanlar genellikle beden dışı deneyim olarak tanımlarlar.
Uyku felci sırasında en belirgin belirtiler halüsinasyonlar ve kabuslardır. Ancak bu kabuslar normal rüyalardan çok daha gerçekçi ve farklıdır. Zihin uyanık bir halde olduğu için, kişi bu halüsinasyonları gerçekmiş gibi deneyimler. Bu ses ve görüntülere rağmen vücudunu hareket ettiremeyen ve ses çıkaramayan kişinin paniklemesi oldukça doğaldır.
Uyku felci, insanlar tarafından eski zamanlardan beri deneyimlenen ve dünyanın birçok yerinde anlatılan bir durumdur. Bazı insanlar bu durumu şeytan veya uzaylılar tarafından kaçırılma ile ilişkilendirmiştir. Uyku felci hakkında önemli bir görsel ise İsviçreli sanatçı Henry Fuseli’nin Rönesans tablosudur. Bu tabloda uyku felci yaşayan bir kadın ve üzerinde hissettiği yoğun baskıyı simgeleyen bir iblis resmedilmiştir.
Uyku felcinin neden olduğu tam olarak bilinmese de, uyku sırasında beynin REM (hızlı göz hareketleri) uykusu döneminde kasların hareketsiz olduğu halde bilincin açık olduğu bir durumu tetiklediği düşünülmektedir. Uyku felci herhangi bir yaş, cinsiyet veya sağlık durumuyla ilgili olmaksızın her bireyde görülebilir. Bununla birlikte, uyku felci görülme riskini artıran bazı faktörler bulunmaktadır.
- Seyrek uyku düzenleri, uykusuzluk, narkolepsi gibi uyku bozuklukları
- Sırtüstü uyuma pozisyonu
- Genetik faktörler
- Zihinsel sorunlar (travma, TSSB, kaygı bozuklukları)
Uyku felcini önlemek veya sıklığını azaltmak için günlük uyku düzenine dikkat etmek önemlidir. Her gün aynı saatte yatıp aynı saatte uyanmak, yeterli uyku almak, kafein tüketimini azaltmak veya bırakmak, sırtüstü veya yüzüstü uyumaktan kaçınmak, uyumadan önce rahatlama tekniklerini uygulamak gibi adımlar atılabilir.
Uyku felci, fiziksel açıdan bedene zarar vermemekle birlikte, ruhsal açıdan kişiyi olumsuz etkileyebilir. Bu nedenle, uyku felci yaşayan kişilerin psikolojik destek almaları önerilir. Uzman bir doktor veya terapist, uyku felcinin altında yatan nedenleri araştırabilir ve uygun tedavi yöntemlerini uygulayabilir.
Uyku felci, yaygın bir durum olmasına rağmen, uyku düzenine dikkat ederek ve stres yönetimi tekniklerini uygulayarak yaşam kalitesini artırmak mümkündür.